محمود برآبادي. كارشناس آموزش سازمان ترافيك تهران

هرسال با فرارسيدن يازدهم خردادماه، روزجهاني كودك مراسمي در سراسر جهان برگزار مي‌شود كه در آن به جايگاه كودك در جهان امروز، مشكلات كودكان در كشورهاي در حال توسعه و نيز اقداماتي كه براي بهبود شرايط زندگي كودكان در جوامع گوناگون نياز است، پرداخته مي‌شود.

كودكان امروز بزرگ‌سالان فردا هستند و بزرگ‌سالان امروز كودكان ديروز‌اند. كودكي بخشي از زندگي هر فردي است و گرچه از نظر زماني كوتاه است. اما به دليل تأثيرپذيري و تكوين شخصيت فرد در اين دوره داراي اهميت فراواني است.

به دليل آسيب‌پذيري اين قشر از جامعه، مراقبت و توجه بيشتري از سوي بزرگ‌ترها نياز است. يكي از خطرهايي كه كودكان را در خارج از محيط خانه تهديد مي‌كند، خطر وسايل نقليه است. تصادف حادثه‌ي ناخواسته‌اي است كه همواره در كمين كودكان است.

هيچ حادثه‌اي غم‌انگيزتر از صحنه‌ي تصادف يك كودك نيست.

در تصاويري كه كودكان از ترافيك و خيابان ترسيم مي‌كنند، بي‌پناهي كودك از غول اتومبيل به خوبي نشان داده مي‌شود. آن‌ها در برابر وسيله‌ي نقليه‌اي كه به سوي آن‌ها مي‌آيد، خود را بي‌دفاع احساس مي‌كنند و گاه از وحشت برجاي خود خشك مي‌شوند. از اين‌رو لازم است به كودكان آموزش داده شود كه در ترافيك چه‌گونه رفتار كنند تا كم‌ترين آسيبي متوجه‌ي آن‌ها شود.

رفتار كودكان پيش‌دبستاني در ترافيك

كودكان پيش‌دبستاني همواره با فردي بزرگ‌تر از خود از خيابان رفت و آمد كنند. اما اين پيشنهاد اغلب از سوي خانواده‌ها به ويژه خانواده‌هايي كه در وضعيت اقتصادي نامناسبي هستند، ناديده گرفته مي‌شود.

اگر زماني به محله‌هاي محروم شهر گام بگذاريد، انبوه كودكاني را مي‌بينيد در كوچه و خيابان‌هايي كه اغلب پياده روي آن از سواره قابل تشخيص نيست. مشغول بازي و رفت و آمد هستند. از اين رو هم والدين و هم رانندگان وسايل نقليه بايد وقتي در مناطق مسكوني رانندگي مي‌كنند، به خطراتي كه در كمين كودكان خردسال است، توجه داشته باشند و با احتياط رانندگي كنند. فكر كودكان محدو است و نمي‌توانند در يك لحظه به چند چيز فكر كنند. به همين دليل وقايع ديگري را كه در اطراف‌شان روي مي‌دهد، ناديده مي‌گيرند. وقايعي كه گاه براي آنان بسيار خطرناك است. ممكن است يك كودك بداند كه چه زماني براي عبور از عرض خيابان امن و مطمئن است. اما يك تغيير ناگهاني در شرايط ترافيك مانند سررسيدن ناگهاني يك موتور سيكلت سبب گيجي او مي‌شود.

حس شنوايي در كودكان اين سن به اندازه‌ي بزرگ‌سالان رشد نكرده است. بنابراين ممكن است در تشخيص جهت صداي اتومبيل‌هايي كه به سوي آن‌ها مي‌آيد دچار مشكل شوند. هم‌چنين آن‌ها در تشخيص فاصله و سرعت وسيله‌ي نقليه نيز اشتباه مي‌كنند.

كودكان پرانرژي و پرتحرك‌اند و مدام در حال حركت و دويدن هستند و همين ويژگي سبب مي‌شود كه با خطرهاي بيش‌تري روبه‌رو شوند بسيار اتفاق افتاده است كودكي كه دست در دست مادر خود به آرامي از خيابان در حال عبور است، ناگهان با ديدن بچه گربه‌اي كه لاي درختان وسط خيابان به دنبال سوسك‌هاي باغچه مي‌گردد، دست مادر خود را رها كند و به سوي بچه گربه بدود. از اين رو در هنگام عبور از خيابان بايد خيلي مراقب كودكان بود.

عبور كودكان پيش‌دبستاني از عرض خيابان بدون همراهي يك بزرگسال خطرناك است. چرا كه كودكان برخلاف بزرگ‌سالان به پديده‌هايي كه در خارج از زاويه‌ي ديد آن‌ها اتفاق مي‌افتد توجه ندارند وهمين بي‌دقتي سبب مي‌شود كه به اتومبيلي كه از پشت به طرفشان مي‌آيد توجه نكنند.

كودكان تجربه‌ي كافي درباره‌ي ايمني ترافيك ندارند. پس نبايد به آن‌ها اجازه داد كه به تنهايي از خيابان عبور كنند.

چه‌گونه بايد آموزش داد

كودكان را بايد از سه سالگي به تدريج با ترافيك شهري آشنا كرد. در آموزش مسايل مختلف به كودكان بايد صبر و حوصله‌ي كافي داشت و وقت و زمان مناسب براي يادگيري كودك درنظر گرفت. كودكان اين سن آگاهي و تجربه‌ي كافي از زندگي ندارند و تنها محيط ارتباطي‌شان محيط اطراف زندگي‌شان است. وظيفه‌ي پدر و مادر و نزديكان آن‌هاست كه به آرامي و متانت كودك را با دنياي خارج از خانه به ويژه كوچه، خيابان و وسايل نقليه آشنا كنند.

آموزش مي‌تواند از بازي در خانه يا مهدكودك آغاز و به تجربه‌ي عملي در كوچه و خيابان ختم شود. هر دوي اين روش‌ها لازم و در جاي خود مفيد است.

براي مثال در مهدكودك مربي مي‌تواند فضاي خيابان را براي كودكان تشريح كند. يك كودك جاي اتومبيل و يك كودك جاي موتورسيكلت و يك كودك جاي پليس به ايفاي نقش بپردازد و سپس از كودكان بخواهد كه از خيابان عبور كنند. حتي اگر امكانات محل اجازه دهد، مي‌توان حياط كودكستان را خط‌كش كرد و اين بازي را در فضاي باز حياط اجرا كرد.

هم‌چنين مربي مي‌تواند با استفاده از مقوا و كاغذ رنگي تعدادي از تابلوهاي راهنمايي را كه به كار كودكان مي‌آيد، بسازد و پيام تابلو را به آن‌ها آموزش دهد. بازي‌هاي اين چنيني فراوان است و مي‌توان نمونه‌هاي فراواني آورد و حتي يك كتاب كار كودك در اين زمينه تهيه كرد.

اما ثمربخش‌ترين آموزش تجربه‌ي عملي در شرايط واقعي است. اين كار بسيار ساده و كم‌هزينه است. كافي است پدر و مادر يا فرد بزرگ‌تري كه همراه كودك است خود رفتار درستي در ترافيك داشته باشد. اگر بزرگ‌ترها به مقررات عبور و مرور چه به عنوان عابر، چه سرنشين و چه راننده توجه داشته باشند، كودك نيز رفتار درس را از آن‌ها خواهد آموخت.

عبور از محل‌هاي مجاز گذر از خيابان، توجه به چراغ راهنما، احترام به تابلوهاي راهنمايي، رعايت نوبت در هنگام سوار و پياده شدن از وسايل نقليه‌ي عمومي، بيرون نياوردن سر از وسيله‌ي نقليه در حال حركت، سوار و پيده شدن از سمت راست وسايل نقليه و ده‌ها نكته‌ي ديگر، نكته‌هايي است كه كودكان در هنگامي كه همراه بزرگ‌ترها هستند، مي‌توانند از آن‌ها بياموزند.

اگر در هنگام عبور از خيابان و استفاده از وسايل نقليه، مطالبي را روشن و دقيق به گونه‌اي كه كودك توجهش جلب شود، بازگو كنيم، بي‌ترديد مؤثر واقع خواهد شد. به مرور كودك با وضعيت ترافيك خيابان‌ها و خطراتي كه او را تهديد مي‌كند، آشنا مي‌شود و در هنگام عبور از خيابان و با حضور در ترافيك همان كارها را رعايت خواهد كرد. عجله، تندخويي، بي‌توجهي و رعايت نكردن حقوق ديگران در ترافيك سرمش‌هاي ناپسندي به شمار مي‌آيند كه بايد از آن‌ها پرهيز كرد.

نبايد كودك را از ترافيك ترساند. بلكه بايد او را در مقابل خطرات آگاه كرد. چرا كه دير يا زود همه مجبورند به نوعي در ترافيك حضور پيدا كنند. عبور و مرور بخشي حذف نشدني از زندگي امروزي بشر است. اما مي‌توان آثار زيان‌بار آن را در زندگي اجتماعي به حداقل رساند.